6.ANLATIMIN ÖZELLİKLERİ

Anlatımın özellikleri içinde en önemlilerinden biri de düşüncelerin, duyguların açık bir biçimde ifade edilmesidir. Sözlü olsun, yazılı olsun ifadenin hiçbir engele takılmadan bir su gibi akıp gitmesi, ses akışının bozulmaması gerekir.

Bir Metinde Bulunması Gereken Dil ve Biçim Özellikleri:

Sözcükler anlamca yerinde kullanılmalı: Bir sözcüğün anlamını bilmeden kullanmak sayısız yanlışlara neden olur: “Bu gömlek size çok yakıştı.” cümlesindeki “çok” sözcüğünün yerine “doğru” sözcüğünü getiremeyiz.

Kültür dili sözcükleri kullanılmalı: Konuşmada ve yazmada yerel ağızların, söyleyişlerin yerine kültür dilini kullanmaya özen göstermeliyiz. Çünkü yerel ağzın sözcüklerini herkes bilmez. Ayrıca kültür dili her zaman yöresel kullanımların üstünde yer alır: 

“Bir daha istemem büle mamele Ferhatı dedi”

Orhan Kemal, Murtaza

Türkçe sözcük ve deyimlere yer verilmesi: Dilimizi güzelleştirmek, zenginleştirmek hepimizin görevidir. Yazarken ve konuşurken Türkçe sözcükleri kullanmaya özen göstermeliyiz: Kompitur yerine bilgisayar, nazariye yerine ise kuram sözcüklerini tercih etmemiz gibi.

Argo sözcükler ve argo deyimler kullanılmaması: Argo sözcükler belli gruplar içinde özel anlamlar taşıdığı için anlatımda kullanmamalıyız:

“Ethem denilen bu herifi de fasafisonun (önemsiz) biri.”

Osman Cemal Kaygılı, Çingeneler

Kaba sözcük ve sövgü kullanılmamalı: Onur kırıcı söz ve sövgülerin konuşma ve yazmada kullanılmaması gerekir:

“Ulan Bilal, gelsene.” yerine “Bilal gelir misin?” cümlesi kullanılmalıdır.

Gereksiz sözcük kullanılmamalı: Cümlelerde aynı anlama gelen sözcüklerin yan yana kullanılması anlatımı bozar:

“Bilimkurgu kitaplarını nadiren, ara sıra okurum.”

Sözcükler yanlış yapıyla kullanılmamalı: Türemiş sözcükleri kullanırken dikkatli olmalı, yanlış yapmaktan kaçınmalıyız:

“Sumru Hanım, annesine giderkene yolda Pınar’a rastlamış.”

Şiir defteri tutmak: İyi bir okuyucu okuduğu şiir kitaplarında beğendiği, kendine yakın bulduğu şiirleri bir defterde, bilgisayarda toplayabilir. Böylece iyi bir birikim elde etmiş olur.

Zamanı geldiğinde elinin altındaki böyle duygu dolu bir kaynaktan yararlanabilir.

Özlü sözleri derlemek: Okumayı ve yazmayı seven birisi özlü sözleri, atasözlerini derleyip bir defterde topladığından önemli bir anlatım gücüne ulaşabilir. Böylece kaleme alınan yazılar doyurucu ve zengin anlatımlı bir hâle dönüşebilir.

Kitaplarla ilgili bilgi defteri tutmak: Dikkatli bir okuyucu tespit ettiği kitap adlarını bir defterde toplayabilir. Böylece değerli bir başvuru kitapları listesi her zaman elinin altındadır. Bu eserler kaynaklık edeceğinden kişilerin yazıları da beğeni düzeyi yüksek ve etkileyici olacaktır.

Anı defteri tutmak: Hayatta karşılaştığımız pek çok şey merak etmeye, sorgulanmaya değerdir. Herkesin hayatında mutlaka unutamadığı pek çok anısı vardır. Eğer bu anılar yazılırsa olaylar unutulmaz, hep canlı alır. Ayrıca anılar geçmişle ilgili verdikleri ayrıntılı bilgileri sayesinde gelecek kuşaklara yol gösterme işlevini de yerine getirirler.

Not defteri tutmak: Not defteri tutmak insan belleğine yardımcı olur. Notların kısalığı yanında açık olması, sonradan kullanılması sırasında belirsizliğe düşülmesini önler.

Seçip kesilen yazılar dosyası tutmak: İyi ve dikkatli bir okuyucu gazete ve dergilerden kesip seçtiği yazılar ve resimleri dosyalar. Yazma gereksinimi duyunca bu kesiklerden yararlanır. Yazı yazarken bu tür birikimler çok yararlı ve önemlidir.