CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI Sistematik, canlıları gruplandırma bilimidir. Yeryüzünde yaşayan milyonlarca canlı çeşidini tanımanın ve incelemenin en iyi yolu, canlıları ortak özelliklerine göre incelemektir. Bir canlı grubunun genel özelllikleri öğrenildiğinde, o gruba giren bütün canlılar hakkında bilgi edinilmiş olur. Böylece zamandan kazanılarak biyolojik çalışmalar kolaylaşmış olur. Bugüne kadar iki tür sınıflandırma yapılmıştır: A - Yapay (Ampirik) Sınıflandırma Canlıların, morfolojik birkaç özelliğine göre sınıflandırılmasıdır. İlk kez Aristo tarafından yapılmıştır. Buna göre; Bitkiler: ot, çalı, ağaç Hayvanlar: Suda, karada, havada yaşayanlar şeklinde gruplandırılmıştır. Bu tür sınıflandırmada; organların görev benzerliğine bakılarak yarasa - serçe - karasinek aynı grupta yer almıştır. Yapay sınıflandırma nitel gözlem ağırlıklı bir sınıflandırmadır. Bilimsel geçerliliği yoktur. B. Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma Canlıların benzer özelliklerini (kalıtsal benzerlik, protein yapıları, embriyolojik gelişim, fizyolojik, biyokimyasal ve anotomik benzerlikler) dikkate alarak özellikle organların kökenlerinin benzerliğini temel kabul eden sınflandırmadır. Günümüzde geçerli olan nicel gözlem temeli, bilimsel sınıflandırmadır. SİSTEMATİK BİLİMİN YARARLANDIĞI BİLİM DALLARI HOMOLOJİ: Orijinleri aynı, görevleri farklı olan organlara homolog organ denir. Bu organları inceleyen bilim dalına homoloji denir. Örneğin: Yarasanın kanadı, insan kolu... Bilimsel sınıflandırmada, homolog organlara bakılır. ANALOJİ: Orijinleri farklı, görevleri aynı olan organlara analog organ denir. Bu organları inceleyen bilim dalına analoji denir. Analog organlar bilimsel sınıflandırmada kullanılmaz. FİZYOLOJİ: Hayatsal olayları inceler; organların, dokuların görev, yapı ve fonksiyonları inceler. Organların dokuların görev, yapı ve fonksiyonları açısından incelenmesi ile akrabalık tespiti yapılır. Bu da sınıflandırmada kullanılır. BİYOKİMYA: Canlıların moleküler yapısını inceler; protein benzerliklerine bakılarak akrabalık dereceleri belirlenir. Her canlının protein yapısı farklı olduğundan yakın akrabalarda protein benzerliğide artacaktır. Bu durumun sınıflandırmada önemi büyüktür. EMBRİYOLOJİ: Canlıların embriyolojik gelişim evrelerini inceler. Embriyoların karşılaştırılması ile akrabalık dereceleri belirlenir. PALEONTOLOJİ: Fosilleri inceler. Uzun yıllar öncesinde yaşamış canlıların günümüze kadar gelebilen kalıntılarına fosil denir. Evrimsel akrabalıkları ve yapısal farklılıkları karşılaştırmada önemlidir. SINIFLANDIRMA BİRİMLERİ VE CANLILARIN İSİMLENDİRİLMESİ En küçük sınfılandırma birimi ''tür''dür, en büyüğü “alem”dir. TÜR: Ortak bir atadan gelen, yapı ve görev bakımından benzer özellikler taşıyan, doğada yalnız kendi aralarında üreyebilen ve verimli döller verebilen bireyler topluluğudur. İSİMLENDİRME: Latince iki ad ile adlandırılır, (Binominal) ilk ad canlının üyesi olduğu cinsi gösterir. İkinci ad tanımlayıcı addır. İkinci ad tek başına bir anlam içermez. İki ad birlikte tür adıdır. CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI Yeryüzündeki canlılar hücre yapıları baz alındığında iki büyük gruba ayrıldı. Zarla çevrili organellere ve çekirdeğe sahip olmayan hücrelere prokaryot hücre denildi. Zarla çevrili organellere ve çekirdeği bulunan hücrelere ise ökaryot hücre adı verildi ve canlılar beş alemde toplandı. 1- Monera alemi: Prokaryot hücre yapısına sahiptirler, çoğu hetorotrof, bir grubu ototroftur. 2- Protista alemi: Ökaryot hücre yapısına sahip tek hücrelilerdir. 3- Fungi alemi: Üyeleri heterofroftur. Besinlerini saprofit (çürükçül) veya parazit olarak sağlarlar. 4- Bitkiler alemi: Üyeleri ototroftur. Tohumsuz bitkiler: Üremeleri spor ile eşeysiz ve eşeyli üremenin birbirini izlediği döl değişimi ile olur. Gerçek kök, gövde ve yaprakları yoktur. Tohumlu bitkiler: Üreme organları çiçektir. Eşeyli üremeleri sonucunda embriyo tohum yapısında korunur. a-Açık tohumlular: Otsu formları yoktur. Çoğunlukla iğne yapraklı ağaç ve çalılardır. Erkek ve dişi organ farklı çiçeklerdedir. b- Kapalı tohumlular: Tohum meyve içerisindedir. Otsu ve odunsu formları bulunur. Tek çenekli ve çift çenekli tipleri vardır. Tek çeneklilerde kambiyum bulunmaz, çift çeneklilerde iletim demetleri arasında da kambiyum bulunur. 5- Hayvanlar alemi: Bütün üyeleri heteroftur, çoğu serbest ve hareketlidir. A - Omurgasızlar: Sırt bölümlerinde sinir ipliği ve omurgaları yoktur. Süngerler: Doku oluşumu görülmez tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar. Sölenterler: İki sıralı doku farklılaşması görülür. Dışta yakıcı kapsülleri bulunur. Deniz anası, hidra, mercanlar... Solucanlar: Yassı olanları parazit yaşarlar. Sinir ağı görülür. (Planavya tenya) Yuvarlak olanlarda ağız, anüs farklılaşmıştır. Parazit yaşarlar, halkalı olanlarda kapalı dolaşım görülür. Hermafrodit (çifteşeyli) olmalarına karşın kendilerini dölleyemezler. Deri solunumu yaparlar. (Toprak solucanı) Yumuşakçalar: Solungaç solunumu yaparlar, bazıları kabukludur. Salyangoz, midye, ahtapod, mürekkep balığı... Kabuklular: Dış iskeletleri vardır. Su canlısıdırlar. Karides, yengeç, istakoz... Böcekler: Açık dolaşım görülür. Trake solunumu yaparlar. Karınca, çekirge, arı, bit, sinekler... Derisi dikenliler: Hepsi denizde yaşar. Açık dolaşım görülür. B- Omurgalı hayvanlar: Omurga ve iç iskelet bulunur. Kapalı dolaşım görülür. Ayrı eşeyli canlılardır. Balıklar: İskeletlerine göre kıkırdaklı ve kemikli olmak üzere iki büyük grubu vardır. Dış döllenme ile ürerler, kalpleri iki odalıdır. Vucutlarında temiz kan dolaşır. Solungaç solunumu yaparlar. Kurbağalar: Larval dönemde solungaç, ergin dönemde akciğer ve deri solunumu yaparlar. Kalpleri üç odalıdır. Vucutta karışık kan dolaşır. Soğukkanlıdırlar. Sürüngenler: Akciğer solunumu yaparlar, soğukkanlıdırlar. Timsah dışında hepsinin kalbi üç odacıklıdır. Kuşlar: Sıcak kanlıdırlar. Kalpleri dört odacıklıdır. Akciğerlere ek hava keseleri ve kanat uçlarında hava boşlukları bulunur. Memeliler: Sıcak kanlıdırlar, dişilerinde süt bezleri bulunur.