=> KERTENKELE VE ÇEŞİTLERİ <=

1. Subordo (Alt takım): Lacertilia (Kertenkeleler)

Üyeler çoğunlukla 4 adet olup, bazı gruplarda körelmiştir. Ancak üye kemerlerinin kalıntısı daima mevcuttur. Vücudun alt kısmındaki pullar daha küçük yapıdadır. Erkekler kural olarak daha canlı renklidir. Bazı gruplar, ortama uyum sağlayacak şekilde renk değiştirilebilir.
Kulak zarı daima mevcuttur. Birkaç familya haricinde, açılıp kapanabilen göz kapakları mevcuttur. Alt çene kemikleri (mandibul), ön tarafta kaynaşmıştır. Kuyruk ve gövde omurları tam olarak kaynaşmadığından, ayrıca kuyruk omurları tam olarak kemikleşmediğinden, tehlike anında kuyruklarını bırakabilir ve yeniden oluşturabilirler (rejenerasyon).
Bazı gruplarda partenogenez görülür.

1. Familya (Aile): Gekkonidae (Gece kertenkeleleri, Gekolar)
Küçük vücutlu, iri gözlü ve çoğunlukla geceleri aktif kertenkelelerdir. Sırt bölgelerinde tüberkül veya kabartılar bulunabilir. ıki çift bacak ve her bacakta 5 parmak bulunur. Parmaklar, çoğunlukla yapışma kıvrımları taşır ve uç kısımları farklılık gösterir. Kuyruklarını bırakabilir ve rejenere edebilirler. Erkek bireylerde kuyruk genellikle şişkindir.

Hemidactylus turcicus (geniş parmaklı keler)

Asaccus spp. (yaprak parmaklı keler)

Stenodactylus spp. (tombul keler)

Gekko gecko (geko)

2. Familya (Aile): Iguanidae (ıguanalar)
Büyük yapılı kertenkelelerdir. Sırtta ve kuyruğun üst kısmında, genellikle derimsi taraklar veya dikenler bulunur. Dilleri dışarıya uzatılamaz. Kuyruk, oransal olarak uzundur.

Iguana iguana (genç) (yeşil iguana)

Iguana iguana (yaşlı) (yeşil iguana)

Amblyrhynchus cristatus (Galapagos deniz iguanası)

Anolis spp.

Conolophus amblyrhynchus (Galapagos kara iguanası)

3. Familya (Aile): Corytophanidae (Baziliskler)
Yanlardan basık gövdeleri, uzun bir kuyrukları, iyi gelişmiş uzun üyeleri, ibik görünümlü bir tepelikleri vardır. En ilginç özellikleri, su yüzeyinde ayakları üzerinde dikelerek koşabiliyor olmalarıdır.

4. Familya (Aile): Agamidae (Kelerler)
Gözler uzunlamasına konumlanmıştır ve hareketli göz kapakları vardır. Görme yetenekleri zayıftır. Baş ve kuyruk kısımlarında genellikle dikensi yapılar bulunur. Pullar üst üste binmiştir. Renk değiştirme yetenekleri vardır. ıki çift üye ve her üyede 5 parmak bulunur. Kuyruk kolay bırakılmaz, ancak koparsa yenilenebilir.

Laudakia stellio (dikenli keler)

Phrynocephalus spp. (topbaş keler)

Chlamydosaurus spp. (yakalı keler)

Agama spp. (kaya keleri)

5. Familya (Aile): Chamaeleonidae (Bukalemunlar)

Chamaeleo spp. (bukalemun)

Brookesia spp. (cüce bukalemun)

6. Familya (Aile): Scincidae (Parlak kertenkeleler)

Ablepharus spp. (ince kertenkele)

Chalcides ocellatus (benekli kertenkele)

Mabuya spp. (tıknaz kertenkele)

Eumeces schneideri (sarı kertenkele)

7. Familya (Aile): Teiidae
Amerika kıtasında yayılış gösteren kertenkelelerdir. Lacertidae ailesi üyelerine büyük benzerlik gösterirler.

Cnemidophorus spp.

Tupinambis spp.

8. Familya (Aile): Lacertidae (Gerçek kertenkeleler)

Lacerta cappadocica

Lacerta leavis

Acanthodactylus spp.

Ophisops elegans

Lacerta trilineata

Podarcis Muralis

Darevskia praticola

Lacerta agilis

9. Familya (Aile): Varanidae (Dev kertenkeleler, Varanlar)
Oldukça iri yapılı kertenkelelerdir. örn. Komodo Adası'nda yaşayan komodo ejderinin (Varanus komodoensis) boyu 3 metredir. Kulak açıklığı belirgindir. Gözkapakları çok iyi gelişmiştir. ınce ve uzun olan dil, ön kısımda belirgin şekilde çatallıdır. Dişler büyük, sivri ve geriye kıvrıktır. Boyun omurları, diğer kertenkele gruplarından daha fazladır. Bu nedenle boyun bölgesi uzundur. Güçlü üyeleri vardır ve hareket kabiliyetleri iyi gelişmiştir. Çok iyi koşucular olarak bilinirler. Monitör kertenkeleleri olarak da bilinirler.

Varanus komodoensis (komodo ejderi)

Varanus timorensis (timor varanı)

Varanus griseus (dev kertenkele, varan)

Varanus exanthematicus (savan monitörü, varan)

10. Familya (Aile): Cordylidae
Afrika'da, Sahra çölünün güneydoğusunda ve Madagaskar'da yayılış gösterirler. Vücut çevresinde geniş pullar ve bu pulların üzerinde dikenler bulunur. Kuyruklarındaki sivri pullar, savunmada kullanılır. Ovovivipardırlar, yavrularını canlı olarak dünyaya getirirler.

Cordylus spp.

Gerrhosaurus spp.

11. Familya (Aile): Anguidae (Yılanımsı kertenkeleler)

Pseudopus apodus (oluklu kertenkele)

Anguis fragilis (yılan kertenkele)

12. Familya (Aile): Helodermatidae (Zehirli kertenkeleler)

Heloderma suspectum

Heloderma horridum

www.TÜBİTAK.com'dan Alınmıştır.

Zehirli olan tek kertenkele ailesidir. Kuzey Amerika'da yayılış gösterirler. İri ve şişman gövdeleri, kısa ve tombul kuyrukları vardır. Koyu renk üzerine parlak beneklidirler. Derilerinde kemik plakalar bulunur. Dişleri geriye doğru kıvrıktır. Altçenelerindeki dişler, zehir bezlerine bağlıdır.

üyeler çeşitli derecelerde körelmiştir ve vücut genellikle bir yılan görünümündedir. Serbest göz kapakları bulunur ve gözbebekleri yuvarlaktır. Kulak açıklığı genellikle belirgindir. Bir kısmı toprağa gömülerek yaşar. Ovipari (Pseudopus apodus), ovovivipari ve vivipari (Anguis fragilis) görülür.
ülkemizde bulunan kertenkele türlerinin büyük çoğunluğu bu aileye dahildir. Tipik kertenkele vücut yapısı görülür. Kulak açıklığı her zaman mevcuttur. Kuyruk her zaman uzundur ve kolayca bırakılabilir. Genellikle ovipardırlar. Ancak bazı türlerde ovovivipari, bazılarında ise partenogenez görülür (Lacerta saxicola). Arka ayakların üst kısmında bulunan "femoral porlar" çoğu için karakteristiktir.
Lacerta spp., Podarcis spp., Acanthodactylus spp., Ophisops spp., Darevskia spp.
Vücut ince uzun ve parlak görünümlüdür. Gövdenin üst ve alt kısmı, aynı tip pullarla örtülüdür. üyeler, vücuda göre oransal olarak kısadır. çeşitli derecelerde üye ve parmak körelmesi görülür. Göz kapaklarında bulunan pencere sayesinde, gözler kapalı iken bile görüş sağlanır. Bazı cinslerde, alt ve üst gözkapakları birleşerek, gözün önünde saydam bir perde oluşturmuştur. Bazı cinslerde (Chalcides ocellatus) ovovivipari görülür.
Gövde yanlardan basıktır, baş üzerinde miğfer benzeri bir çıkıntı bulunur. Konik çıkıntıların üzerinde bulunan gözler, birbirinden bağımsız hareket etme yeteneğindedir. Vücudun 1-1,5 katı kadar olan dilin fırlatılmasıyla avlanılır. Kuyrukları kavrama yeteneğine sahiptir ve yenilenemez. ön ve arka üyeler arasında parmak yönlenmesi bakımından farklılık vardır (zygodactyli). Ortam rengine uyum sağlama yetenekleri yüksektir.