KURBANIN ETİ Soru: Kurbanın eti nasıl değerlendirilir? Cevap: Kurbanın etinin tamamını fakire sadaka olarak vermek veya kendisi ve çocukları için alıkoymak caiz ise de, uygun olan kurban etini üçe ayırıp, bir kısmını fakirlere sadaka olarak dağıtmak, bir kısmını zengin de olsa komşu ve yakınlara ikram etmek, bir kısmını da evine ayırmaktır. 50 Eğer kurban kesenin bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sayısı fazla ve maddi durumu da orta halli ise kurban etinin tamamını onların yemesi için alıkoyması müstehaptır. 51 Soru: Kurban etinin Müslüman olmayana verilmesi caiz midir? Cevap: Evet, kurban etinin zımmî olsun harbî olsun 49 Müslüman olmayana bağış olarak verilmesi caizdir. 53 Soru: Kurban etinin nakli caiz midir? Cevap: Kurbanın kesildiği beldeden başka bir yere nakledilmesi tenzihen mekruhtur. Ancak kişinin hısımlarına veya daha muhtaç olanlara göndermesinde sakınca yoktur. 54 YENİLMEYEN KISIMLAR Soru: Kesilen hayvanın yenilmeyen kısımları hangileridir? Cevap: Kurban olsun olmasın kesilen hayvanın yenilmeyen kısımları şunladır: 1- Akan kanı, 2- Erkeklik organı, 3- Dişilik organı, 4- Yumurtaları, 5- İdrar torbası (mesane), 6- Güdesi 55 7- Öd kesesi 53 ORTAK KESİLEN KURBAN ETİNİN TAKSİMİ Soru: Ortak kesilen kurbanın eti nasıl taksim edilir? Cevap: Deve veya sığır gibi hayvanlar ortaklaşa kurban edildiğinde, etleri ortaklar arasında tartılarak eşit bir şekilde taksim edilmelidir. Göz kararı ile taksim etmek caiz değildir. Çünkü bu cinsin cinsle değişmesi hükmündü olduğu için fazlalık faiz olur. Ancak baş, deri ve ayaklardan bir şeyler ete eklenirse cinsin cins hilâfına değişmesi olacağı için göz kararı ile caiz olur. 53 Soru: Baba, oğul ve kardeşler gibi yakın akraba arasında ortaklaşa kesilen kurbanın etinin taksim edilmesi de gerekir mi? Cevap: Aynı kazandan yemek yiyorlarsa etin taksim edilmesi gerekmez. Aksi taktirde gerekir. 57 Soru: Fakir bir kimse kurban niyetiyle satın alıp kestiği hayvanın etinden yiyebilir mi? Cevap: Bu hususta iki görüş vardır. Bir görüşe göre yiyemez. Çünkü kendisine kurban vacip olmadığı halde böyle kurban alıp kesmesi bir adak hükmündedir. Diğer bir görüşe göre adamak söz konusu olmadıkça sadece kurban niyetiyle satın almakla adağa dönüşmeyeceği içi yemesinde bir sakınca yoktur. Fetva bu görüşe göredir. 59 KURBANIN DERİSİ Soru: Kurbanın derisi ne yapılır? Cevap: Kişinin kendi kurbanının derisini kullanması veya kendisinden yararlanabilecek bir şeyle değiştirmesi caiz ise de, uygun olan onu sadaka olarak bir yoksula vermektir. 60 Soru: Kurban derisi hayır kurumlarına verilebilir mi? Cevap: Evet, kurban derisi şahıslara verilebildiği gibi hayır kurumlarına da verilebilir. KURBANDA MÜSTEHAP OLANLAR Soru: Kurbanda müstehap olan şeyler nelerdir? Cevap: Kurbanda müstehap olan şeylerin başlıcaları şunlardır: 1- Kurban edilecek hayvanın bir müddet alıkonup beslenmesi, 2- Kurbanlık hayvanın boynuna gerdanlık gibi süs türünden bir şey takılması. 3- Kurbanın semiz olması, 4- Kesimden öne veya sonra dua okunması, 5- Elinden geliyorsa sahibinin kesmesi, 6- Kesildikten sonra gerdanlığın tasadduk edilmesi, 7- Kurbanın kesilmesinden sonra iki rek'at namaz kılması, 8- Kurbanın etinden sahibinin yemesi, 9- Kurban etinden tasadduk edilmesi. 61 KURBANDA MEKRUH OLANLAR Soru: Kurbanda mekruh olan şeyler nelerdir? Cevap: Kurbanda mekruh olan şeylerin başlıcaları şunlardır: 1- Kurbanlık hayvanın yününden veya sütünden yararlanılması. 2- Kurbanlık hayvanın değiştirilmesi, 3- Kurbanlık hayvana binilmesi, 4- Bulunması mekruh olan kusuru taşıyan hayvanın kurban edilmesi, 5- Kurbanın ehl-i kitaptan birine kestirilmesi, 6- Satın alınan kurbanlığa sonradan ortak olunması, 7- Kurban etinin veya derisinin satılması, 8- Kurban etinin nakledilmesi, 9- Kurban etinin veya derisinin kasap ücreti olarak verilmesi. 62 KURBAN İLE İLGİLİ ÇEŞİTLİ MESELELER Soru: Bağ, bahçe ve tarla gibi şeylerin gelirleri mi, yoksa kendileri mi kurban nisabına girer? Cevap: Ağırlıklı olan görüşe göre bunların gelirleri, diğer bir görüşe göre de kendileri kurban nisabına girer. 63 Soru: Bir kimsenin ev satın almak amacıyla biriktirdiği paradan kurban kesmesi gerekir mi? Cevap: Evet, bir kimsenin ev satın almak amacıyla biriktirdiği paradan, sahih olan görüşe göre, kurban kesmesi gerekir. Soru: Bir kimsenin vadesi dolmamış alacağı olsa ve nisap miktarı kadar başka malı da bulunmasa kurban kesmesi için borçlanması gerekir mi? Cevap: Hayır, bu durumda kurban satın almak için borçlanmak, gerekmediği gibi sonradan alacağını elde etmekle kurban bedelini tasadduk etmesi de gerekmez.64 Soru: Bir hanıma nisap miktarı kadar altını olup, başka malı olmazsa kurban kesmesi gerekir mi? Cevap: Evet, bir hanımın takı olsun olmasın, nisap miktarı kadar altını varsa başka malı olmasa bile kurban kesmesi gerekir. Soru: Kurban kesmekle yükümlü kimse kurbanını hanımı namına kesebilir mi? Cevap: Hayır, kendi kurbanını hanımı adına kesemez. Çünkü kurban kesmek kendisine vacip olmuştur. Ancak kendi kurbanının yanı sıra isterse hanımı adına da kurban kesebilir. Soru: Kurban kesmek yerine bedelinin bir fakire veya bir hayır kurumuna verilmesi caiz midir? Cevap: Hayır, kurban kesmek yerine, bedelinin bir fakire veya bir hayır kurumuna verilmesi caiz değildir. Çünkü kurban kesme yükümlülüğünün kalkması ancak, Allah rızası için kanın akıtılmış olması ile gerçekleşir. Soru: Kurban fiilen 65 vacip olduktan sonra malın yok olmasıyla (Bayram süresi içinde kurbanını kesmediği için ondan) kurban kesme yükümlülüğü kalkar mı? Cevap: Hayır, böyle bir durumda kurban kesme yükümlülüğü kalkmaz, kazası gerekir. 66 Soru: Kurban kesildikten sonra tamamıyla telef (yok) olsa kurban yükümlülüğü kalkar mı? Cevap: Evet, bu durumda kurban kesme yükümlülüğü kalkar.67 Soru: Evin veya arabanın lüks durumu kurban nisabına girer mi? Cevap: Hayır, asli ihtiyaçtan olduğu için evin veya arabanın lüks durumu kurban nisabına girmez. Fakat Müslüman'ın her zaman lüks ve israftan kaçınması gerekir. Soru: Bir kişinin izin almaksızın hanımı veya büyük oğlu namına kurban kesmesi caiz midir? Cevap: Hayır, bu durumda hanımı veya büyük oğlu namına kurban kesmesi caiz değildir. Yalnız İmam Ebu Yusuf'a göre kişinin, hanımı ve idaresinde bulunan büyük oğlu namına kurban kesmesi istihsanen caizdir. 68 Soru: Bir kimse izin almaksızın arkadaşının satın aldığı kurbanını keserse sahibi nâmına geçerli olur mu? Cevap: Evet sahibi namına geçerli olur. 69 Soru: İki kişi yanlışlıkla karıştırarak birbirinin kurbanlarını keserler ise kurbanları geçerli olur mu? Cevap: Evet, her ikisinin kurbanı geçerli olur. Böylece her biri kesilmiş şekliyle kendi kurbanını alır. 70 Soru: Zengin olan bir kimse birden fazla koyun kurban etse hepsi vacip kurban yerine mi geçer? Cevap: Hayır, bu durumda bir tanesi vacip yerine geçer, diğerleri nafile kurban olur. 71 Soru: Zengin bir kimse kendisi için bir sığır kurban etse yedide biri mi yoksa tümü mü vacip kurban olur? Cevap: Bu durumda sığırın tümü vacip kurban olur. 72 Soru: Zengin bir kimse Kurban Bayramı'nda on tane kurban kesmeyi adarsa hepsini kesmesi gerekir mi? Cevap: Evet, sahih olan görüşe göre adanın miktarı tamamını kesmesi gerekir. Fakat bazı alimlere göre iki tane kesmek yeterlidir. 73 Soru: Evcil bir hayvan ile yabanî bir hayvanın birleşmesinden doğan hayvan kurban edilebilir mi? Cevap: Bu durumda o hayvanın anasına itibar edilir. Anası evcil ise yavrusu da evcil sayılır ve kurban edilebilir. Anası yabanî ise yavrusu da yabanî sayılacağından kurban edilmez.74 Soru: Evcilleşen yabani hayvan kurban edilebilir mi? Cevap: Hayır, evcilleşen yabanî hayvan kurban edilemez. Fakat yabanîleşen evcil hayvan kurban edilebilir. 75 Soru: Kurbanın geçerli olabilmesi için hayvanın kişinin mülkiyetinde olması gerekir mi? Cevap: Evet, kurbanın geçerli olabilmesi için hayvanın kişinin mülkiyetinde olması gerekir. Örneğin, kişi yanında emanet olarak bulunan bir hayvanı kendi namına kurban olarak kesemez. 76 Soru: Bir kimse başkasına "Benim namına bir hayvanı satın al ve kurban olarak kes" derse, o kişinin kendi mülkiyetinde bulunan bir hayvanı onun namına kurban olarak kesmesi caiz olur mu? Cevap: Hayır, caiz olmaz. Çünkü bir şahıs hem alıcı, hem de satıcı olamayacağından böyle bir durumda hayvan, namına kurban kesilenin mülkiyetine geçmiştir. 77 Soru: Taksitle veya veresiye ile kurban alıp kesmek caiz midir? Cevap: Evet caizdir. Kendisine kurban vacip olan kişinin bu şekilde kurban satın alması caizdir. Çünkü taksit ile veya veresiye alınan kurban da peşin alınan kurban gibi kişinin mülkiyetine geçmiş olur. Soru: Hem kışlık hem yazlık evi olan ancak nisap miktarı malı olmayan kimsenin kurban kesmesi vacip olur mu? Cevap: Hayır, bu durumdaki bir kimsenin kurban kesmesi vacip değildir. Soru: On kişinin toptan on hayvanı alıp her birinin bir tanesini kurban etmesi caiz olur mu? Cevap: Evet, caizdir. Bu durumda etleri tartıyla taksim edilir. 78 Soru: Ölen şahsın vasiyeti olmaksızın bıraktığı maldan varisinin, onun namına kestiği kurbandan yemesi caiz olur mu? Cevap: Vasiyeti olmadığı halde varisinin kestiği bu kurbandan yemesinde bir sakınca yoktur. Soru: Fakir bir kimsenin kurban niyetiyle tavuk veya horoz kesmesi caiz midir? Cevap: Hayır, fakir bir kimsenin kurban niyetiyle tavuk veya horoz kesmesi tahrimen mekruhtur. Çünkü bunda Mecusilere benzeyiş vardır. 79 Soru: Kurbanın geçerli olması için niyet etmek şart mıdır? Cevap: Evet, kurbanın geçerli olması için niyet etmek şarttır. Çünkü hayvan ibadet kasdıyla da et kasdıyla da kesilebilir. Soru: Bir zatı karşılamak için kesilen kurbanın eti yenir mi? Cevap: Allah rızası olmaksızın sırf bir zatın gelişini kutlamak amacıyla besmele çekilmiş olsa bile kesilen kurbanın eti yenmez. Ancak o kimseye veya başkalarına ikram etmek niyetiyle kesilirse caizdir ve eti yenir. 80 Soru: Ölü namına arefe günü kurban kesilebilir mi? Cevap: Burada kurban bayramı günlerinde kesilen kurban kastediliyorsa arefe günü kesilemez. Çünkü bu bir udhiyedir. Udhiye ise yalnız bayram günlerinde kesilir. Ancak sadaka niyetiyle kesilmek isteniyorsa arefe günü kesilebilir. 81 Soru: Deve adayıp da bulamayan bir kimse bunun yerine yedi tane koyun ve keçi kesebilir mi? Cevap: Evet, böyle bir durumda yedi koyun veya keçi kesebilir. 82 Soru: Fakir bir kimsenin kurban niyetiyle satın aldığı hayvan kurban için belirlenmiş olur mu? Cevap: Evet, fakirin bu niyetle satın aldığı hayvan sahih olan görüşe göre kurban için belirlenmiş olur. 83 Soru: Zengin bir kimse "şu işim olursa Kurban Bayramı günlerinde bir kurban keseceğim" dese bayram günlerinde kaç tane kurban kesmesi gerekir? Cevap: Bunu kurban kesme günlerinde söylemişse iki kurban kesmesi gerekir. Biri adakta bulunduğu için, diğeri de zengin olduğu içindir. Ancak kişi bununla vacip olan kurbanı kast etmişse bir tane kesmesi gerekir. Eğer bunu kurban kesme günlerinden öne söylemişse o halde ihtilâfsız olarak bir kurban kesmesi gerekir. 84 Soru: Kusurlu bir hayvanı satın alan bir kimsenin kusuru geçtikten sonra kurban olarak kesmesi caiz midir? Cevap: Evet, caizdir. Çünkü önemli olan kesildiği sırada hayvanın kusurlu olmamasıdır. 85 Soru: Etinin tamamının tasadduk edilmesi gereken kurbanlar hangileridir? Cevap: Etinin tamamının tasadduk edilmesi gereken kurbanlar şunlardır: 1- Adak olan kurban, 2- Bayram günlerinde kesilmeyen kurban, 3- Ölünün vasiyeti üzerine kesilen kurban, 4- Ortaklardan birinin kazaya niyet ettiği kurban, 5- kurbanın doğurduğu yavru. 86 Soru: Gebe olan hayvanın kurban edilmesinde bir sakınca var mıdır? Cevap: Gebe olan hayvanın kurban edilmesinde bir sakınca yoktur. Ancak doğumu yaklaşmış olan hayvanın kurban edilmesi mekruhtur. 87 Soru: Mekke'de mukim olan 86 hacı adayının (Hacla ilgili kurban dışında) zenginliğinden dolayı, kurban bayramı münasebetiyle kurban kesmesi gerekir mi? Cevap: Ağırlıklı olan görüşe göre kesmesi gerekir. Diğer bir görüşe göre, hacı adayı mukim de olsa zenginlikten dolayı kurban kesmesi gerekmez. 89 Soru: Küçük yaşta kuyruklarının fazlı kısımları boğulmak suretiyle düşürülen koyunların kurban edilmesinde bir sakınca var mıdır? Cevap: Hayır, küçük yaşta kuyrukları bu şekilde düşürülen koyunların kurban edilmelerinde bir sakınca yoktur. Çünkü bu bir kusur sayılmaz. Soru: Cereyanla (elektrikle) hayvan kesmek caiz midir? Cevap: Normal kesilen her hayvan için ayrı ayrı besmele çekmek gerekir. Ancak iki veya daha fazla hayvanın üst üste yatırılıp keskin bir pala ile bir defa besmele çekilip birden boğazlanması caiz olduğuna göre 90 birden fazla hayvanın sıraya dizilip kesici bir aletle otomatikman birden kesilmesi de caiz olabilir. Böyle bir durumda otomatiğin her çalışmasında besmelenin yeniden çekilmesi gerekir. Ancak bu durumda hayvanın canı çıkmadan başı koparılıyor veya hayvan ensesinden kesiliyorsa mekruh olur. Soru: Hz. İsa'nın Allah'ın oğlu olduğuna inanan Hıristiyanlar ile Hz. Üzeyr'in Allah'ın oğlu olduğuna inanan Yahudilerin kestikleri yenir mi? Cevap: Bazı alimler, "Bu durumda olan Hıristiyan ve Yahudilerin kestikleri yenmez" demişler ise de sahih olan görüşe göre yenir." 91 DİĞER KURBAN TÜRLERİ Soru: Kurban bayramı günlerinde kesilen kurban (udhiye) dışında ne gibi kurban türleri vardır? Cevap: Kurban bayramı günlerinde kesilen kurbanın dışında adak, şükür, akika ve hedy gibi kurban türleri vardır. ADAK KURBANI Soru: Adak kurbanı neye denir? Cevap: Adak kurbanı, bir kimsenin dinen kesmekle yükümlü olmadığı halde kendine vacip kıldığı kurbana denir. Soru: Adak kurbanı ne vakit kesilir? Cevap: Adak kurbanı her zaman kesilebilir. Kurban bayramı günlerinde kesilmesi şart değildir. Ancak kişini isteği yerine geldikten sonra kurban kesmeyi mümkün olduğunca geciktirmemelidir. 92 Soru: Kişi adadığı kurbanın etinden yiyebilir mi? Cevap: Kişi adadığı kurbanın etinden yiyemeyeceği gibi eşi, annesi, babası, dede ve nineleri, çocuk ve torunları da yiyemez. Bunun tamamının yoksullara tasadduk edilmesi gerekir. Soru: Adak kurbanın bağlayıcı olması için gerekli şartlar nelerdir? Cevap: Adak kurbanının bağlayıcı olabilmesi için başlıca şartlar şunlardır: 1- Adanan kurbanın türü kurban olabilecek hayvanlardan olmalıdır. Bir kimse "Horoz veya tavuk kurban edeceğim" dese bu bağlayıcı olmaz. Çünkü horoz ve tavuk kurban olabilecek hayvan türünden değildir. Fakat bir tavuk veya horoz etini tasadduk etmeyi adayabilir. Bu durumda adağın türü kan akıtmaktan tasadduka dönüşür. 2- Kurban yalnız Allah rızası için adanmış olmalıdır. Mesela, bir kimse "Hastam iyileşirse filan türbeye kurban keseceğim." dese bu kurban bağlayıcı olmaz. Çünkü bu tür kurban Allah rızası için adanan bir kurban sayılmaz. 3- Adanan kurban kendisine zaten vacip olan bir kurban olmamalıdır. Örneğin, zengin bir kimsenin kendisine vacip olan kurban kesmeyi adaması gibi.93 ADAK KURBANIYLA İLGİLİ ÇEŞİTLİ MESELELER Soru: Belirli bir günde kesilmek üzere adanan kurbanın aynı günde kesilmesi gerekir mi? Cevap: Uygun olan kurbanın belirlenen günde kesilmesidir. Kesilmediği takdirde başka bir gün kaza edilmesi gerekir. 94 Soru: Şarta bağlı olarak kurban kesmeyi adayan kimse, o şartın gerçekleşmesinden evvel kurban kesebilir mi? Cevap: Şarta bağlı olarak kurban kesmeyi adayan kimse, o şartın gerçekleşmesinden evvel kurban kesemez. Şayet keserse, şartın gerçekleşmesinden sonra tekrar kesmesi gerekir. 95 Soru: Bir kimse olmasını istemediği bir iş için kurban kesmeyi adar ve istemediği iş de olursa kurban kesmesi gerekir mi? Cevap: Böyle bir durumda kurban adayan kimse, dilerse kurban keser, dilerse yemin kefaretini öder. Mesela, bir kimsenin "Yalan söylersem kurban keserim" demesi gibi. 96 Soru: Adak kurbanı kesildikten sonra tamamıyla telef (yok) olsa kurban yükümlülüğü kalkır mı? Cevap: Evet, bu durumda kurban yükümlülüğü kalkar. 97 Soru: Bir kimse on tane kurban adarsa hepsini kesmesi gerekir mi? Cevap: Evet, sahih olan görüşe göre hepsini kesmesi gerekir, bazı alimlere göre ise, bu durumda iki tane kurban kesmesi yeterlidir. 96 Soru: Adak kurbanının etinin zımmiye verilmesi caiz midir? Cevap: Hayır, adak kurbanın etinin sahih olan görüşe göre zımmiye verilmesi caiz değildir. 99 Soru: Adak kurbanının derisi ne yapılır? Cevap: Adak kurbanının derisi de eti gibi yalnız fakirlere verilir. Soru: Bir kimse "Allah için çocuğumu kurban edeceğim" dese ne yapması gerekir? Cevap: İmam-ı Azam ile İmam Muhammed'e göre bu durumda o kimsenin bir koyun veya keçi kesmesi gerekir. İmam Yusuf'a göre bir şey gerekmez. 100 Soru: Bir kimse kendisinin ve aile fertlerinin de yemesi şartıyla kurban adasa, adadığı kurbandan yiyebilir mi? Cevap: Hayır, bir kimse böyle bir şartla kurban adasa bile kendisinin ve aile fertlerinin adadığı kurbandan yemesi caiz değildir. Fakat adadığı kurbanı kesmesi gerekir. Soru: Kişi değerini fakirlere vermek şartıyla adak kurbanından bir miktarını kendi çocuklarına yedirebilir mi? Cevap: Hayır, değerini fakirlere verse bile adak kurbanından çocuklarına yediremez. Ancak caiz olmamakla beraber yedirmiş ise, değerini fakirlere vermesi gerekir. ŞÜKÜR KURBANI Soru: Şükür kurbanı neye denir? Cevap: Şükür kurbanı bir nimet karşılığında kesilen kurbana denir. Örneğin, bir kişinin ev veya araba gibi bir mala sahip olması durumunda keseceği kurbandır. Soru: Sahibi şükür kurbanından yiyebilir mi? Cevap: Evet, şükür kurbanından sahibi ve aile fertleri yiyebileceği gibi fakir olsun olmasın istediği kişilere de verebilir. ÖLÜ NAMINA KURBAN KESİLMESİ Soru: Ölü namına kurban kesmenin hükmü nedir? Cevap: Bir kimse öldükten sonra namına kurban kesilmesini vasiyet etmişse varisin onun namına terekenin üçte birinden kurban kesmesi gerekir. Bu kurbanın etinden ölünün varisleri ile zenginler yiyemezler. Bunun tamamının yoksullara dağıtılması gerekir. 101 Şayet ölen kimsenin vasiyeti yoksa varisin onun namına kurban kesmesi gerekmez. Ancak bir kimse ölen anne ve babası ya da diğer yakınları adına fakirlere bağışta bulanabildiği gibi kurban da kesebilir. Bu kurban eti fakirlere sadaka olarak verilebileceği gibi, kesen kimse ile aile fertleri ve zenginler de yiyebilir. 102 AKİKA KURBANI Soru: Akika neye denir? Cevap: Akika, lügatta yeni doğan çocuğun başındaki tüyüne, ıstılahta ise, yeni doğmuş bir çocuk için 103 Soru: Akika kurbanının hükmü nedir? Cevap: Akika kurbanını kesmek müstehaptır. 104 Soru: Akika kurbanı ne vakit kesilir? Cevap: Akika kurbanı, çocuğun doğduğu günden, erginlik çağına erinceye kadar geçen süre içinde kesilebilir. Fakat yedinci günü kesilmesi daha faziletlidir. Doğumun yedinci gününde çocuğa ad konur ve saçı kesilir. Sadaka olarak yoksullara kesilen saçın ağırlığı kadar altın veya gümüş vermek müstehaptır. Soru: Akika kurbanının etinden sahibi yiyebilir mi? Cevap: Akika kurbanının etinden sahibi yiyebileceği gibi başkalarına da yedirebilir ve sadaka olarak da dağıtabilir. 105 HEDY KURBANI Soru: Hedy neye denir? Cevap: Hacla ilgili olarak Mekke'yi çevreleyen Harem Bölgesi'nde kesilen kurbana denir. Soru: Vacip olan hedy'in başlıcaları hangileridir? Cevap: Vacip olan hedy'in başlıcaları şunlardır: 1- Şükür hedy'i 2- Ceza hedy'i Soru: Şükür hedy'i neye denir? Cevap: Temettu veya Kıran haccına niyetlenenlerin kesmeleri vacip olan kurbana denir. Soru: Ceza hedy'i neye denir? Cevap: Mazeret olmaksızın haccın vaciplerinden birinin terk edilmesinden veya zamanında yapılamamasından veyahut ihram yasaklarından birisinin çiğnenmesinden dolayı vacip olan kurbana denir. Soru: Hedy kurbanı nerede kesilir? Cevap: Hedy kurbanı, Harem bölgesi sınırları içinde kesilir. Ancak şükür hedy'inin Mina'da kesilmesi sünnettir. Soru: Hedy kurbanı ne zaman kesilir? Cevap: Ceza hedy'i her zaman kesilebilir. Şükür hedy'inin ise bayram günlerinde kesilmesi vaciptir. İmam Ebu Yusu ile İmam Muhammed'e göre şükür hedy'inin bayram günlerinde kesilmesi vacip değil, sünnettir. 107 Soru: Kişinin hedy kurbanından yemesi caiz midir? Cevap: Kişinin şükür hedyinden yemesi caiz, fakat ceza hedy'inden yemesi caiz değildir. 108 Soru: Adak, şükür, ölü, akika ve hedy kurbanlarında kesilecek hayvanlarda aranan şartlar nelerdir? Cevap: Hayvanın cinsi, yaşı ve kusurlu olup olmaması gibi kurbanda aranan şartların tamamı bunlarda da aranır. HAYVANIN KESİLMESİ Soru: Şer'i kesim kaç şekilde olur? Cevap: Şer'i kesim ızdırarî ve ihtiyârî olmak üzere iki şekilde olur. Soru: Izdırarî (Zaruri) kesim neye denir? Cevap: Kesilecek bir hayvanın acizlik halinde her hangi bir yerinden açılacak öldürücü bir yara ile kanının akıtılarak ölmesinin sağlanmasına denir. Soru: İhtiyârî kesim neye denir? Cevap: Hayvanın çeneye bitişen yeri ile göğsüne bitişen yeri arasında herhangi bir yerden usulüne uygun olarak kesilmesine denir. 109 KESİMDE GEREKLİ ŞARTLAR Soru: Kesimde gerekli şartlar nelerdir? Cevap: Kesimde gerekli şartlar şunlardır: 1- Kesenin Müslüman veya ehl-i kitap (Yahudi ve Hıristiyan) olması. Müslüman'ın kadın veya erkek, ehl-i kitabın da zımmî veya harbî olması fark etmez. 2- Besmelenin çekilmiş olması, 110 3- Boyunda kesilmesi gereken damarların kesilmiş olması. 111 Ancak bu şart ihtiyarî kesimde aranır; ızdırarî kesimde öldürücü yaranın açılması yeterlidir. Soru: Kesim esnasında Hıristiyanların Mesih adını, Yahudilerin Uzeyr adını andıkları bilinirse kestikleri yenir mi? Cevap: Hayır, böyle bir durumda kestikleri yenmez. 112 Soru: Besmele hangi durumda çekilmezse kesilen hayvanın eti yenmez? Cevap: Besmele kasten (bilerek) terk edilirse kesilen hayvanın eti yenmez. Ancak unutularak veya şart olduğu bilinmeden terk edilirse yenir. Kesen Müslüman olsun, ehl-i kitap olsun hüküm aynıdır. 113 Soru: Besmelenin çekilip çekilmediği bilinmiyorsa yenir mi? Cevap: Evet, yenir. Soru: Bir kimse bir kaç hayvanı birbiri ardınca kesecek olursa her biri için ayrı ayrı besmele çekmesi gerekir mi? Cevap: Evet, bu durumda her biri için ayrı ayrı besmele çekmesi gerekir. Ancak birbiri üzerine yatırıp hepsi birden kesilecek olursa tek besmele çekilmesi yeterlidir. 114 Soru: Besmeleden sonra bıçağın değiştirilmesi durumunda besmelenin yeniden çekilmesi gerekir mi? Cevap: Hayır, bıçağın değiştirilmesiyle besmelenin yeniden çekilmesi gerekmez. Ancak hayvanın değişmesiyle besmelenin yeniden çekilmesi gerekir. 115 Soru: Boyunda hangi damarlar bulunur? Cevap: Boyunda yemek borusu, nefes borusu ve iki şah damarı olmak üzere dört damar bulunur. Soru: Bu damarlardan en az kaç tanesinin kesilmesi gerekir? Cevap: İmam-ı Azam'a göre bu dört damardan en az üçünün (yemek ve nefes borularıyla şah damarlarından birinin veya iki şah damarının yanı sıra nefes veya yemek borusunun) kesilmesi gerekir. İmam Ebu Yusuf'a göre yemek borusuyla nefes borusunun ve şah damarlarından birinin kesilmesi şarttır. 116 Soru: Boğazlamada besmelenin çekilmesi ile damarların kesilmesi Müslüman'da arandığı gibi, ehl-i kitapta da aranır mı? Cevap: Evet, boğazlamada besmelenin çekilmesi ile gerekli damarların kesilmesi Müslüman'da arandığı gibi, ehl-i kitapta da aranır. 117 Soru: Boğazlanan bir hayvanın karnından çıkan yavru yenir mi? Cevap: İmam-ı Azam'a göre boğazlanan hayvanın karnından çıkan yavrunun eti yenmez. Çünkü ananın boğazlanması yavrunun boğazlanması hükmünü taşımaz. Fakat İmam Ebu Yusuf ile İmam Muhammed'e göre yavrunun uzuvları oluşmuşsa anasını boğazlamakla onun da eti yenir. Çünkü yavru ananın bir parçası hükmündedir. Soru: Cünüp veya hâyızlı olanın kurban kesmesi caiz midir? Cevap: Evet, cünüp veya hayızlı olanın kurban kesmesi caizdir. 118 Soru: Çocuğun kurban kesmesi caiz midir? Cevap: Besmelenin gerekliliğini kavramak ve gerekli şartları yerine getirmek kaydıyla çocuğun kurban kesmesi caizdir. 118 Soru: Kesimde gırtlaktaki çıkıntının en az bir kısmının baş tarafında kalmasının hükmü nedir? Cevap: Sahih olan görüşe göre sünnettir. Soru: Kesilen hayvandan kanın akması veya hayvanın hareket etmesi gerekli midir? Cevap: Kesilen hayvanın canlı olduğu biliniyorsa kanın akması veya hayvanın hareket etmesi gerekli değildir. Ancak hayvanın canlı olduğu bilinmiyorsa bu durumda kanın akması veya hayvanın hareket etmesi gereklidir. KESİMDE MÜSTEHAP OLANLAR Soru: Kesimde müstehap olan şeyler nelerdir? Cevap: Kesimde müstehap olan şeylerin başlıcaları şunlardır: 1- Kesimin gündüz yapılması, 2- Kesenin kıbleye yönelmesi, 3- Kesilen hayvanın kıbleye yöneltilmesi, 4- Bıçağın keskin olması, 5- Hayvana yumuşaklıkla muamele edilmesi, 6- Koyun, keçi ve sığırın sol yanı üzerine yatırılarak, devenin ise sol ön ayağı bağlanarak ayakta kesilmesi, 7- Hayvanın ensesinden değil, boğaz tarafından kesilmesi, 8- Bütün damarların kesilmesi, 9- Damarların süratle kesilmesi, 10- Koyun, keçi ve sığırın çene altından, devenin ise gerdanından kesilmesi, 11- Bıçağın boyundaki omuriliğe ulaştırılmaması, 12- Gırtlaktaki çıkıntının en az bir kısmının baş tarafında kalması, 13- Hayvanı canı tam çekildikten sonra derisinin yüzülmeye başlanması. 119 KESİMDE MÜSTEHAP OLANLAR Soru: Kesimde mekruh olan şeyler nelerdir? Cevap: Kesimde mekruh olan şeylerin başlıcaları şunlardır: 1- Kesimin gece yapılması, 2- Hayvanın sürüklenerek kesim yerine götürülmesi, 3- Kesenin kıblenin dışında başka bir yöne yönelmesi, 4- Kesilen hayvanın kıbleden başka bir yöne yöneltilmesi, 5- Hayvana yumuşak muamele etmeye özen gösterilmemesi, 6- Bütün damarların kesilmemesi, 7- Damarların ağır ağır kesilmesi, 8- Kör bıçak kullanılması, 9- Gırtlaktaki çıkıntının tamamının gövde tarafında kalması, 10- Hayvanın gözü önünde bıçağın bilenmesi, 11- Bıçağın boyundaki omuriliğe ulaştırılması, 12- Hayvan henüz can çekişirken yüzmeye başlanması, 13- Hayvanın ensesinden kesilmesi. 120 BAYRAM VE BAYRAMIN TOPLUM HAYATIMIZDAKİ YERİ Soru: Bayram ne demektir? Cevap: Bayram, neşe ve sevinç günü demektir. Soru: Bayramın toplum hayatımızdaki yeri nedir? Cevap: Bayramın toplum hayatımızda üstün bir yeri vardır. Zira bayramlar, Müslümanlar'ı birbirlerine yaklaştıran, kardeşlik duygularını kuvvetlendiren, dargınlıkları kaldıran önemli günlerdir. Toplu halde kılınan bayram namazları birlik ve beraberliğin en güzel örnekleridir. Bayram günlerinde anne babamızın ellerini öpüp hayır dualarını almalıyız. Akraba, dost ve komşularla bayramlaşmak ve tebrikleşmek suretiyle ilişkilerimizi kuvvetlendirmeliyiz. Karşılaştığımız herkese selam vermeli ve bayramını tebrik etmeliyiz. Hastaları ziyaret edip şifa dileklerimizi sunmalıyız. Çevremizdeki fakirlere yardım ellerimizi uzatmalı ve onlara bayram sevincini yaşatmalıyız. Mezarlara gidip ölülerimiz için dua etmeli, Kur'an okumalıyız. Çocuklara hediyeler vererek onları sevindirmeliyiz. Bütün bunlar toplumda karşılıklı sevgi ve saygının, yardımlaşma ve dayanışmanın oluşmasına vesile olan güzel davranışlardır. TEŞRİK TEKBİRLERİ Soru: Teşrik tekbirleri ne vakit getirilir? Cevap: Teşrik tekbirleri, Kurban Bayramı'nın arefe gününde, sabah namazından itibaren başlar, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar sürer; toplam yirmi üç vakit tutan bu farz namazlardan sonra, (Allahu ekber. Allahu ekber. Lailâhe illallahü vallâhü ekber. Allahu ekber ve li'llâhi'l-hamd) diye bir defa tekbir getirilir. Buna "teşrik tekbirleri" denir. Soru: Teşrik tekbirlerinin hükme nedir? Cevap: Teşrik tekbirlerini getirmek vaciptir. 121 Soru: Teşrik tekbirleri kime vaciptir? Cevap: Farz namazı kılmakla yükümlü olan herkese teşrik tekbirleri de vaciptir. Bu hususta tek başına namaz kılan ile imama uyan, seferî ile mukim, erkek ile kadın arasında fark yoktur. Soru: Bu yirmi üç vakitten kazaya kalan namazların arkasından da teşrik tekbirleri getirilir mi? Cevap: Evet, bu yirmi üç vakitten kılınmayan namaz teşrik günlerinde kaza edilince arkasından da teşrik tekbirleri getirilir. Daha sonra kaza edilirse tekbirler getirilmez. 122 BAYRAM NAMAZI Soru: Bayram namazı ne zaman kılınmaya başlanmıştır? Cevap: Bayram namazı, hicretin ikinci yılında kılınmaya başlanmıştır. Meşruiyeti Kitap, Sünnet ve İcma ile sabittir. Soru: Bayram namazının hükmü nedir? Cevap: Bayram namazının hükmü vaciptir. 123 Soru: Bayram namazının vacip olmasının delili nedir? Cevap: "Namaz kıl ve kurban kes" 124 mealindeki âyeti kerime ile Peygamber Efendimizin devamlı kılması ve kıldırması bayram namazının vacip olmasının delilidr. Soru: Bayram namazı kimlere vaciptir? Cevap: Bayram namazı, kendisine cuma namazı farz olan herkese vaciptir. 125 Soru: Bayram namazının şartları nelerdir? Cevap: Cuma namazının sahih olması için gerekli şartlar bayram namazının sıhhati için de gereklidir. Ancak cuma namız için hutbe okumak faz, bayram namazı için sünnettir. Soru: Bayram namazı ne vakit kılınır? Cevap: Bayram namazı, bayramın birinci günü güneşin bir veya iki mızrak boyu yükselmesinden zeval vaktine kadar olan süre içinde kılınır. Soru: Bayram namazı nasıl kılınır? Cevap: Ezan ve kamet okunmadan cemaat namaza hazırlanır ve "Niyet ettim Allah rızası için Bayram namazını kılmaya, uydum hazır olan imama" şeklinde niyet edilip iftitah tekbiri alınarak eller bağlanır ve namaza başlanır. Sübhâneke okunduktan sonra imam açıktan arka arkaya üç tekbir alır; cemaat da içinden bu tekbirleri tekrar eder. Tekbirler alınırken eller kulaklara kadar kaldırılır. İlk iki tekbirde eller yanlara bırakılır; üçüncü tekbirde eller bağlanır. İmam Fatiha'yı, sûre veya âyeti okuduktan sonra, rükû ve secdelere varılıp ikinci rekâta kalkılır. İmam, açıktan Fatiha ve sûre veya âyeti okuduktan sonra, yine üç defa açıktan tekbir alır, cemaat de sessizce tekbirleri tekrar eder. 126 Tekbirler alınırken yine eller kulak hizasına kadar kaldırılır ve her üç tekbirde de eller yanlara bırakılır; daha sonar alınacak bir tekbirle de rükûa gidilir. Secdeler yapılır ve oturulur. Ettehhiyat, Allâhümme Salli, Allâhümme Bârik ve duâlar okunduktan sonra sağa ve sola selâm verilmek suretiyle namaz tamamlanmış olur. Namazdan sonra imam minbere çıkarak sünnet olan bayram hutbesini okur. Hutbede imam tekbir getirdikçe cemaat de hafif sesle tekbiri imamla birlikte okur. 127 BAYRAMDA MÜSTEHAP OLAN ŞEYLER Soru: Bayramda müstehap olan şeyler nelerdir? Cevap: Bayramda müstehap olan şeylerin başlıcaları şunlardır: 1- Bayram gecelerini ibadetle geçirmek, 2- Bayram günlerinde erken kalkmak, 3- Yıkanmak (gusletmek), 4- Misvak kullanmak, 5- Elbisenin yenisini giymek, 6- Güzel koku sürünmek, 7- Güler yüzlü olmak, 8- Mütevazi davranmak, 9- Çok sadaka vermek, 10- Çoluk çocuğa cömert davranmak, 11- Câmiye vakar ile gitmek, 12- Bayram namazına giderken Ramazan Bayramı'nda gizlice, Kurban Bayramı'nda hafif sesle tekbir getirmek, 13- Gücü yetiyorsa namaza yürüyerek gitmek, 14- Namazdan sonra mümkünse başka yoldan eve dönmek, 15- Ramazan Bayramı'nda bayram namazından önce hurma gibi tatlı bir şey yemek, Kurban Bayramı'nda ise namaz kılınmadıkça bir şey yememek. 128