KURBAN İBADETİ Yazan Yaşar Çıraklı Hz Enes (ra)anlatıyor: Resûlullah Efendimiz (as) , Medine'ye geldiğinde Medinelilerin iki (bayram) günleri vardı O günlerde oynayıp eğlenirlerdi "Bu iki gün (ün manası ve önemi ) nedir?" diye sordu Medineliler de cevap olarak ; "Ey Allah’ın Elçisi!Biz cahiliyye dönemindeyken bu günlerde eğlenirdik!" dediler Efendimiz (as),"Allah, bu iki bayramınızı onlardan daha hayırlı diğer iki günle değiştirdi: (Bunlar) Kurban ve Fıtır (Ramazan) Bayramı" buyurdular Kurban: Belirli bir vakitte, belirli bir hayvanı ibâdet maksadıyla usûlüne uygun olarak kesmektir Sözlükte yaklaşmak anlamına gelen kurban, Allah'a yaklaşmayı Allah yolunda malların feda edilebileceğini, Allah'a teslimiyeti ve şükrü ifade eder Hicretin II yılında meşru kılınmıştır Kurban kesmenin meşrûiyeti Kitap, Sünnet ve icmâ-ı ümmet ile sabittir Allah, KKerîm'de; "Rabbin için namaz kıl ve kurban kes" (Kevser2) Hz Peygamber (sas)'in de "İmkânı olup da kurban kesmeyen bizim mescidimize yaklaşmasın" şeklindeki ifadeleri konunun önemini ortaya koymaktadır Bu ve benzeri nasslardan hareket eden Hanefi fukahâsı kurban kesmenin vâcip olduğu görüşündedirler Kurban, Allah'a yaklaşmak maksadıyla ve yalnız O'nun rızasını kazanmak için kesilir Allah'tan başkası adına hayvan kesmek haramdırBu şekilde yapanlar, Hz Peygamber (sas) "Allah'tan başkası nâmına hayvan kesene Allah lânet etsin " şeklindeki ifâdeleriyle uyarmıştır KURBANI, KİMLERİN KESMESİ GEREKİR? 1Müslüman olmak 2Hür olmak (Özgürlüğü olmalıdırHapishanede mahkum,esir veya özgürlüğü kısıtlanmış olmamalıdır) 3Mukîm olmak ( Yolcu olanlar için kurban kesme zorunluluğu yoktur Kurban Bayramında yolculuğa çıkan kişi, henüz kurban bayramı süresi dolmadan evine/ikamet ettiği yere dönerse kurban kesmesi gerekir) 4Nisap miktarı mala sahip olmak 5Akıllı- Ergenlik Çağına Ulaşmış Olmak: Çocuklara ve delilere vacip değildir) *Kurban Bayramında, bu şartların tamamını taşıyan müslümanların kurban kesmesi vacibtir Kurban kesmede nisap, sadaka-i fıtırdaki(fitre) nisap/ölçü miktarıdır Bu da borçlarından arta kalan (en az) 92 gram altın (veya dengi olan mal) varlığıdır Zekattaki gibi –Üzerinden Bir Yıl geçme- şart aranmaz Bu durumdaki müslümanın kurban kesmek vaciptirişi, kurban va başlangıcında fakir, sonunda eline yeterli miktar para geçerek zenginleşirse (92 grama miktarı kadar) kurban kesmesi gerekir Kurban kesmekle mükellef olan kişi, aldığı kurbanlığı kaybeder ve mal varlığı nisabın altına düşerse, bu durumda fakir olduğundan yeni bir kurban almasına gerek yoktur Zengin olduğu halde yerine yenisini alıp keser ve diğerini de bulursa bunu kesmesi gerekmez (Kâsânı, V, 62-64) Kurbanlık hayvanlar ve bu hayvanlarda aranan Şartlar: Kurban edilecek hayvanlar, koyun, keçi, sığır, manda ve devedir Vahşi hayvanlardan kurban etmek caiz değildir Çiftleşen hayvanlardan doğan yavrunun annesi ehlî ise erkeği vahşî(yabani)'de olsa bu yavrudan kurban etmek câizdir Çünkü hayvanlarda yavru anneye tâbidir Koyun ve keçinin 1 yıllığı kurban edilir Ancak 6 ayını doldurmuş olan kuzu annesinden ayırt edilemeyecek kadar gösterişli ve semiz ise kurban edilebilir Oğlak için bu durum geçerli değildir Sığır ve mandanın 2, devenin ise 5 yaşında olanı kurban edilir Koyun ve keçi bir kişi adına kurban edilebilir Sığır ve deveye ise 1’den 7’ye kadar kişiler ortak olabilir Ancak ortaklardan her biri müslüman olmalı ve kurban niyetiyle ortaklığa girmiş bulunmalıdırlar Et yeme maksadıyla ortaklık kurulursa veya birisi et yeme maksadıyla ortaklıkta bulunursa hiç birisinin kurbanı yerine gelmiş olmaz Sığır veya deveyi kurban etmek üzere ortaklık kuranlardan her birinin vacip olan kurban niyetleri şart değildir Ortaklardan bazısı vacip olan kurban, bazıları nafile, bazıları keffâret kurbanı, ceza kurbanı, Hacc-ı temettü veya Hacc-ı Kıran kurbanı, Akîka kurbanı gibi değişik niyetlerle oraklıkta bulunabilirler Kurban kesildikten sonra et, tartı ile eşit şekilde paylaşılmalıdır Yaradılıştan boynuzsuz, burma, yemini yiyebilen delirmiş hayvan, çok zayıflamamış olan uyuz hayvan, yaradılıştan kulakları küçük olan hayvan, dişlerinin azısı düşmüş veya dişleri olmadığı halde yemini yiyebilen ve otlayabilen hayvanlardan kurban etmek câizdir Bir veya iki gözü kör, kemiğinde ilik kalmayacak kadar zayıflamış, kesileceği yere gidemeyecek derecede topal, kulak veya kuyruğunun yarıdan fazlası kesilmiş veya kopmuş, boynuzunun çoğu kırılmış, memesi kesilmiş, yavrusunu emziremeyen, memesi kurumuş veya memelerinden birisi sütten kesilmiş olan koyun-keçi ile, ikisi sütten kesilmiş sığır-deve, dört ayağından biri kesilmiş olan hayvan, burnu kesilmiş, pislik yiyen hayvanlar etindeki pislik temizleninceye kadar tutulmamış ise kurban olmazlar Bu konuda alimlerden bazıları şöyle bir genel kaide koymuşlardır: "Hayvandan tam olarak, güzelce istifadeye mani olan her kusur kurbana manidir" Kusur bu durumda değilse kurbana mani değildir Kurbana mani olan bu kusurlar zengin içindir Zengin, kurban edeceği hayvanı bu kusurlardan biri bulunduğu halde satın alırsa veya satın aldıktan sonra bu kusurlardan birisi meydana gelirse bu hayvanlar kurban edilemez Fakir için ise her hâlükârda kesmek câizdir Kurbanın Vakti: Kurban, Kurban kesme günleri denilen Zilhicce ayının 10,11 ve 12 günleri kesilir 10gün kesmek daha faziletlidir Zilhiccenin 10günü ikinci fecir doğmadan önce kurban kesmek câiz değildir İkinci fecirden sonra Zilhiccenin 12 günü güneş batıncaya kadar geçen zaman içinde gece ve gündüz kurban kesilebilirAncak geceleri kesmek mekruhtur Bayram namazı kılınan yerlerde, imam bayram namazında iken veya teşehhüt miktarı oturmadan önce kurban kesilmesi caiz değildir, Selâm verdikten sonra ise kurban kesilebilir Bayram namazı kılınmayan yerlerde ikinci fecrin doğumundan sonra kurban kesilebilir Kurban Nasıl Kesilir? Kurban kesmek için bıçak önceden bilenip hazırlanır ve hayvanın göremeyeceği bir yere konulur Sonra hayvan ayakları ve yüzü kıbleye gelecek şekilde sol tarafına yatırılır Hayvanın sağ arka ayağı serbest kalmak şartıyla diğer ayakları bağlanır Bundan sonra tekbir ve tehlîl getirilir Arkasından "Bismillâhi Allâhü Ekber/Allah’ın adıylaAllah en büyüktür" denilerek, hayvanın boynuna bıçak vurulur Nefes ve yemek boruları ile şahdamarı denilen iki ana damarı kesilir Hayvan soğumaya bırakılır, kanının akması beklenir ve sonra derisi yüzülür Hayvanı elinden gelirse, kurban sahibinin kendisinin kesmesi daha iyidir Kendisi kesemezse, bir müslümana kestirir Kurbanlıktan Faydalanmak: Kurbanlıktan tüylerinin kırpılması ve sütünün sağılması suretiyle faydalanmak mekruhtur Eğer kırpılmış ise tüyü ve sütlü ise sütü sağılıp tasadduk edilir Hatta karışmasın diye işaret olarak üzere alman tüyleri bile tasadduk etmek gerekir Eğer kullanılmış ise parası tasadduk edilir Kurban kesildikten sonra derisi satılmış ise parası tasadduk edilir Ancak deriden mest, seccade vb şekilde istifâde edebileceği gibi eve demirbaş eşya almak üzere satmakta da bir sakınca yoktur Kurbanın eti konusunda en faziletli tutum 3’te birini tasadduk, 3’te birini dostlara ikram, 3’te birini de evde alıkoymaktır Kurbanlık yapmak üzere satın alınan bir hayvan satılıp yerine başka bir hayvan almak câizdir Eğer paradan arta kalan olursa tasadduk edilir Kurbanlığa binmek, onunla yük taşımak veya herhangi bir iş için ondan istifade etmek mekruhtur Eğer hayvan kullanılır ve değeri noksanlaşırsa eksilen kıymeti tasadduk etmek gerekir Kiraya verilmiş ise kiradan elde edilen para da tasadduk edilir Kurbanın eti, yağı, başı, tüyü, sütü vblerinin satışı câiz değildir Eğer satılmış ise tasadduk etmek gerekir Kurbanlık olan hayvan boğazlanmadan önce yavrularsa parasını tasadduk etmek gerekir Kurbanda Vekâlet: Bir müslüman kurbanını kendisi kesebileceği gibi bir müslümana da kestirebilir Ancak kendisinin kesmesi daha faziletlidir Kurbanı kestirme konusundaki izin bizzat ifâde edilebileceği gibi, izne delâlet eden söz, fiil ve davranışlar da izin sayılır Meselâ bir müslüman kurbanlık satın alsa, kurban bayramı günü hayvanı yatırıp ayaklarını bağlasa onun emri olmadan bir başkası gelip hayvanı boğazlasa bu kurban için yeterlidir Başka bir hayvan kesmek gerekmez İki müslüman yanılarak birbirlerinin kurbanlarını kendi adlarına kesmiş olsalar vacibi yerine getirmiş olurlar ve kestiklerini değişmek suretiyle kendi hayvanlarını alırlarEğer böyle bir durumu etler yenildikten sonra fark ederlerse helâlleşirler Aralarında anlaşmazlık çıkarsa birbirlerine kurbanlıkların değerini öderler Eğer kurban günleri geçmiş ise bu paralan tasadduk ederler Kurbanda Müstehap Olan Şeyler: Kurban Bayramından önce kurbanlığı bağlamak Hayvana kurbanlık nişanı takmak, işaretlendirmek Kesilecek yere güzellikle, eziyet vermeden götürmek Yemek borusu, nefes borusu ve iki şahdamarını kesmek ve keserken acele davranmak Boğazlamayı (enseden değil) boğazdan yapmak Kendi kurbanını kendisi kesmek, kesemiyorsa müslümana kestirmek (Ehl-i Kitab'tan birine kestirmek mekruhtur)Hayvanı kıbleye karşı kesmek Hayvan kesilirken orada hazır bulunmak Dua etmek ve besmeleden önce: "Allahümme minke ve leke salatî nusukî ve mahyâye ve mematî lillahi Rabbil-Alemine lâ şerike lehu ve bizalike Umirtu ve ene mine'l-müslimîn"(Anlamı"Ey Rabbim bu senden ve yine sanadır Namazım, kulluğum, kurbanım, ölümüm ve dirimim eşi benzeri olmayan âlemlerin Rabbi Allah içindir Ben bununla emrolundum ve teslim olanlardanım" ) diye dua demek Kurban olacak hayvanın imkan ölçüsünde en semizi, en büyüğü olması Bayramın ilk günü gündüz kesmek Kurban bıçağının çok keskin olması Hayvanı kesildikten sonra soğumaya ve canın iyice çekilmeye bırakılması, soğumadan ve can çekilmeden önce yüzmek mekruhtur Kurban sahibinin kurban etinden yemesi Çünkü bu Allah'ın bir ziyafetidir Etinden başkalarına vermek Kurban Bayramında kesilmek üzere satın alınmış olan hayvan kesilmez ve bayram günleri geçerse, hayvanın tasadduk edilmesi gerekir Bu konuda zengin ve fakir aynı hükme tabidir Zengin olan kişi ise kurbanlık alsın veya almasın kurban kesmediği takdirde kurbanın kıymetini tasadduk etmesi gerekir Ertesi yıla bırakamaz Ölüye kurban keseceğini söyleyen bir kimse, kurbanını bayram günlerinde kesmesi ona vacib olur HADİSLERDE KURBAN ADABI VE YASAKLARI Şeddâd İbnu Evs (ra) "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki: "AIIah, her şeyde iyiliği emretmiştir Öyleyse öldürdüğünüz zaman öldürmeyi iyi yapın Kesecek olursanız kesmeyi iyi yapın Bıçağın ağzını bileyin Hayvana (zahmet vermeyin) rahat ettirin" Hz Âişe (ranhâ) anlatıyor: "Resülullah (as)’a soruldu: "Halk bize et getiriyor, kesilirken besmele çekilip çekilmediğini bilmiyoruz, ne yapalım?" "Siz besmele çekin, yiyin!" cevabını verdi" AKIKA : Yezîd İbnu Abdi'I-Müzenî(ra)anlatıyor: "Resûlullah (as) buyurdular ki: "Oğlan çocuk için akika kurbanı kesilir, çocuğun başına kurban kanı değdirilmez" Ebu Sa'î'di 'l-Hudrî (ra)anlatıyor: "Resülullah (as)'a koyunu kulağından tutarak yeden bir adam uğradı Efendimiz hemen müdahale ederek: "Hayvanın kulağını bırak da boynunun kenarından tut!" buyurdular" Abdullah İbnu Ömer (ra) anlatıyor: "Resûlullah (as) bıçakların bilenmesini ve hayvanlara gösterilmemesini emretti ve şu tenbihte bulundu: "Biriniz hayvan boğazlayınca boğazlamayı hızlı yapsın" Hz Ebu Bekr (ra) anlatıyor: "Resülullah (as) bana ve Ömer'e "Bizimle birlikte el-Vâkıfi'ye gelin" buyurdular Biz de ay ışığında gittik, bahçeye kadar ulaştık Bize: "Merhaba, hoşgeldiniz" dediler Sonra bıçağı alarak davar sürüsünün içerisinde dolaştı Aleyhissalâtu vesselâm (bu esnada): "Sağmal olandan sakın!(Süt sahibi olandan)" dedi