Genlesme Ve Sikistirilabirlilik
GENLEŞME ve SIKIŞTIRILABİLİRLİK

Isıtılan bütün maddelerin boylarında uzama, yüzeylerinde ve hacimlerinde artma olur. Günlük hayatımızda değişik yerlerde, örneğin elektrik tellerinin kızın gergin yazın sarkık olması, tren rayları döşenirken bir miktar boşluk bırakılması, demir köprülerin makara üzerine oturtulması gibi hemen hepimiz maddelerin bu özelliğini gözleriz.

Bu olayların açıklanabilmesi için, maddenin ısıtılması veya soğutulması durumundaki davranışlarının bilinmesi gerekir. Gözlemlerimize göre bir maddenin ısıtıldığında veya soğutulduğunda boyutlarında değişme olduğunu biliriz. İşte sıcaklığı değiştirilen maddelerin, boy, yüzey yada hacim olarak değişiklik göstermelerine genleşme denir. Genleşme ister katı ister sıvı isterse gaz olsun maddelerin bütün hallerine ilişkin bir özelliktir. Maddenin fiziksel haline göre, tanecikler arasındaki yani atom yada moleküller arasındaki uzaklık küçük yada büyüktür. Katı halde tanecikler bir birine çok yakınken, gaz fazında çok uzaktır.

Eğer maddelerin üzerine basınç uygulanacak olursa, tanecikler arasındaki uzaklıklar azalır ve madde sıkışır. Gazların sıkışması katı ve sıvıya göre çok daha fazladır. Düşük basınçlarda, gazlarda sıkışabilirlik ve sıcaklıkla genleşme maddenin cinsine bağlı değildir.

Katılarda, atomlar arası uzaklık çok küçük olduğu için bunları sıkıştırarak hacimlerinin küçültmek çok zordur. Ama gazlarda atom yada molekül birbirlerinden uzakta olduğu için sıkıştırıldıklarında yaklaşırlar ve hacimleri küçülür.

A. KATILARDA GEBNLEŞME

Maddeyi oluşturan tanecikler arasında elektriksel bir çekim kuvveti vardır. Katılarda bu kuvvetler çok büyük olduğundan, katı maddenin tanecikleri yalnız ileri geri titreşim hareketi yaparlar.

Eğer katı maddelere ısı verilerek sıcaklıkları artırılırsa, taneciklerin kinetik enerjileri artar. Bunun sonucu olarak titreşim hareketi artar. Tanecikler birbirinden uzaklaşırlar ve katının hacmi yada boyutları büyür. Sıcaklık artışı tanecikler arası uzaklığın artmasına yani genleşmeye neden olur.

B. SIVILARDA GENLEŞME

Isıtılan bir sıvı hacimce genleşir. Sobanın yanına koyulan dolu şişedeki suyun taşması, sıcak suyla dolu şişenin soğuyunca su seviyesinin düşmesi, sıvının genleştiğini gösterir. Ancak şişeden taşan su, şişeye oranla fazla genleşen su miktarı olduğu unutulmamalıdır. Hava sıcaklığı artınca termometrede cıva düzeyi yükselir. Bu olaylar sıvıların genleştiğini gösterir.

Sıvılar ısıtılırsa, sıvı moleküllerin kinetik enerjileri de artar. Moleküllerin hareketleri hızlanır ve aralarındaki boşluklar artar. Böylece sıvı genleşir. Isıtılan su üç boyutlu genleşeceği için sıvının hacmi artar.genleşme sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. Her sıvı için sıvının özelliğine göre bir genleşme kat sayısı vardır

C. GAZLARDA GENLEŞME

Isıtılan gazlar genleşir. Gaz moleküllerinin kinetik enerjileri artar. Buda gaz moleküllerinin arasındaki uzaklığın artmasına neden olur. Çeşitli gazlarla yapılan deneylerde, normal şartlar altında bütün gazların birim hacimlerinin genleşme miktarlarının yani genleşme kat sayılarının aynı olduğu görülmüştür. Genleşme kat sayılarının eşit olması genleşmenin gazlar için ayırt edici bir özellik olmadığını gösterir.

Hacimlerinin ve sıcaklıklarının aynı olan iki gazın basınçları sabit kalmak şartı ile, sıcaklıkları eşit miktar yükseltilirse, ikisi de eşit miktar genleşir.

Facebook beğen
 
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol